غلام علی صارم
پنجشنبه 24سنبله 1401جلسه نوبتی این سازمان در اوزبیکستان در شهر سمرقند دایر گردید. قراراست که یکی از موضوعات مهم در این دور موضوع همکاری های اقتصادی برای افغانستان باشد.
اگربه تاریخچه ایجاد این سازمان نگاه کنیم می بینیم که بنیان گذاران اصلی آن چین و روسیه هستند،
که باظاهر و شعار اقتصادی بنیانگذاری گردیده و تا امروز کشورهای زیادی را چه به عنوان عضو دائمی و چه به عنوان اعضای ناظرجذب نموده است. خوبست که مختصر مروری به تاریخچه این سازمان داشته باشیم :
سازمان همکاری های اقتصادی شانگها در واقع سازمانی اوراسیایی میان‌دولتی است که برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی وسیاسی تشکیل شده‌است. این سازمان در سال ۱۹۹۶ توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان با هدف برقرار کردن موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه، پایه‌گذاری شد. اندکی بعد، ازبکستان هم به این سازمان پیوست و این سازمان رسماً به «سازمان همکاری شانگهای» تغییر نام داد، نقش اصلی و تعیین‌کننده را در سازمان شانگهای، دو کشور چین و روسیه تشکیل می‌دهند.
علاوه بر اعضای اصلی، ابتدا مغولستان در سال ۲۰۰۴ و یک سال بعد ایران، پاکستان، هند و افغانستان در سال ۲۰۰۵ و پس از آن بلاروس به عنوان عضو ناظر به سازمان ملحق شدند.
در تاریخ ۱۰ ژوئیه ۲۰۱۵ این سازمان با عضویت هندوستان و پاکستان موافقت نمود و این دو کشور در کمتر از دو سال همه شرایط برای عضویت کامل این سازمان را اجرا کردند و عضویت این دو کشور در سازمان همکاری شانگهای در اجلاس رهبران کشورهای عضو این سازمان در ژوئیه ۲۰۱۷ در آستانه، پایتخت قزاقستان، برگزار شد، به تصویب رسید. و در تاریخ۱۷ دسامبر ۲۰۲۱ با سفر سید ابراهیم رئیسی به دوشنبه پایتخت تاجیکستان این سازمان با عضویت ایران موافقت نمود که عضویت رسمی ایران در این سازمان منوط به تصویب مجلس شورای اسلامی ایران می باشد.
نقش این سازمان از زمان تأسیس آن تاکنون در منطقه افزایش یافته‌است. این سازمان، بر خلاف سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و پیمان ورشو سابق، هنوز یک معاهده دفاعی چندجانبه به‌شمار نمی‌رود.
دراین سازمان حضور رقبای سیاسی و نظامی و اقتصادی عملامشهود است، مثلا چین و هند جدا از اینکه رقبای اقتصادی هستند وجود تصادمات مرزی هم بارها به روابط اقتصادی و سیاسی آنها اثرات منفی برجای گذاشته است.
پاکستان و هند که از تاریخ انشعاب و حتی روز های قبل از انشعاب رسمی و عملی رقیب هم بوده و دراین رقابت ها تعداد کشته های دوطرف از مرزمیلیون هم تجاوز نموده است.
چین و روسیه سالها رقیب سیاسی و ایدئولوژیک بودند اما در این حلقه اینک به دوستان صمیمی و استراتیژیک تبدیل گردیده اند.
بافت های سیاسی، نظامی و اقتصادیی که در این بین وجود دارد میتواند این سازمان را به یک سازمان قدرتمند جهانی تبدیل نموده و دیگر مجال تکروی و یکه تازی را از امریکا و ناتوبگیرد .
ارتباطات تنگاتنگ بین کشور های چین و پاکستان ، روسیه و چین ، روسیه و هند، ایران و روسیه که در واقع از جمله کشور های تاثیر گذار در این سازمان هستند میتوانند در حل یک سلسله تنش های که بین هند و پاکستان، هندو چین وجود دارد موثر و مفید باشند.
به باور من بنیان گذاری این سازمان و در ادامه حل تنش های دیرینه مخصوصا بین روسیه و چین در واقع در رقابت با ناتوگذاشته شده است .
بعداز فروپاشی اتحاد شوروی سابق ما شاهد مداخلات و دست اندازی به امور کشور های مختلف مخصوصا در آسیا از جانب امریکا بودیم. خاور میانه، اوزبیکستان بعداز 2001 (دراندیجان)، قزاقستان، افغانستان و……. شاهد این مدعا است .
امیدمیرودکه سازمان همکاری های شانگهای بتواند فعالیت های تخریبکارانه و سوء استفاده های امریکا را در آسیا و جهان سد نموده و امریکا را از حالت یکه تاز بودن در سطح جهان بیرون نماید .
خوشبختانه دنیا همه به این باور رسیده اند که باید امریکا را از این باور کاذب آگاه ساخته و دست تجاوزش را در کشور های مختلف قطع نمایند .
اروپا بصورت تکی تکی تا هنوز با سیاست های تکروانه امریکا مخالفت نموده، اما آسیابا تجمع نخبگان این قاره مخصوصا در جلسه نوبتی این دوره خود در حلقه سازمان همکاری های شانگهای به جهانیان نشان دادند که این سازمان امروز به یک قدرت جهانی تبدیل شده است .
گرچه محور اصلی این سازمان یعنی چین در تاریخ سیاسی خود نشان داده که کشوریست که از صبر و حوصله سیاسی برخوردار است و تاهنوز از طریق و تریبون این سازمان هم هیچگونه موضعگیری سیاسی و نظامی صورت نگرفته است . اما دست اندازی های بیش از حد امریکا و ناتو فکر میکنم که این سازمان را وادار به اینکار خواهد نمود.
همانگونه که عرض کردم این سازمان در رقابت با ناتو البته با ظاهر اقتصادی نه سیاسی نظامی تشکیل شده،
اینک با توجه به عملکرد های خصمانه امریکا داخل موضع سیاسی نظامی خواهد شد. البته این یک احتمال است، زیرا به نظر من امریکا هم در حال حاضر به این نتیجه رسیده که دیگر نمیتواند طبق برنامه های خودش در کشور های مختلف اعمال نظر کند. بحران و جنگ اوکراین تمام همپیمانان و خود امریکا را از لحاظ اقتصادی به چالش کشیده است. هند که روابط حسنه با امریکا داشت صریحا اعلان کرد که از نظر امریکا در قسمت تحریم های وضع شده بالای روسیه پیروی نکرده و روابط اقتصادی خود را بصورت نورمال با روسیه حفظ خواهد کرد. ازطرفی هم دوباره وارد شدن امریکا در توافقات برجام با ایران نشاندهنده این است که این کشور دیگر در موضع یکه تازی نیست و به شکست استراتیژی تجاوز گرانه و تحمیل سیاست های غلطش پی برده است .
از لحاظ اینکه سازمان شانگهای توانسته است برای قدرتمندان آسیاحلقه اتصالی را ایجاد کند و با توجه به اینکه امریکا در حال حاضر در یک موضع ضعف قرار گرفته است، بهتر خواهد بودعجالتا در اتخاذ یک استراتیژی بازدازنده اقدام نموده و در صورت لزوم به تغییر و تسریع عملکرد های لازم توجه نمایند که دراین میان به اعتقاد ما حل معضل هندو پاکستان ضروری به نظر میرسد و اینکار سازمان را از جنجال داخلی فارغ ساخته و به یک سوپر پاور مبدل خواهد کرد.
