ایران کشوری است، که بعد از پاکستان، دارای بیشترین مرز با افغانستان می‌باشد، از طرف دیگر این کشور پذیرای بازم بعد از پاکستان پذیرای بیشترین مهاجر افغانستان است، با این حال ایران خود را یکی از قدرت‌های مهم و تاثیر گذار در منطقه می‌داند، به همین منظور تغییر و تحول در افغانستان را همیشه رصد می‌کند، البته سیاست خارجی ایران نسبت به افغانستان در ادوار مختلف تاریخی با فراز و نشیب‌های زیادی به همراه بوده است. اگر دور نرویم و حضور نیروهای خارجی به رهبری آمریکا در افغانستان از ۲۰۰۱ را مد نظر داشته باشیم، می‌توان این‌گونه، نوشت که افغانستان در این دوره، به مهم‌ترین بخش سیاست خارجی ایران تبدیل شده است، زیرا حضور آمریکا در افغانستان و با توجه به مشکلاتی که ایران با آمریکا دارد، این امر؛ تهدیدی بساء بزرگ برای ایران محسوب می‌شد، از این رو، ایران برای ناامن سازی افغانستان از هر راه ممکن استفاده نموده تا بتواند، منافع خویش را در افغانستان حفظ نماید. از این رو در نوشته‌ی حاضر به چند نمونه از مواردی که ایران از آنها برای بحران سازی در افغانستان استفاده نموده است، را بیان می‌داریم.
مهاجرت حربه‌یی برای سیاست خارجی ایران:
مهاجرین افغانستان در ایران با چه مشکلات و چالش‌هایی روبرو هستند، این باشد به جایش، اما یکی از مهم‌ترین مواردی که ایران از مهاجرین افغانی استفاده‌ی نادرست کرده و هنوز هم این روند ادامه دارد، فرستادن مهاجرین افغانی به سوریه برای جنگ علیه داعش بود، زیرا کسانی با عقیده‌یی مشخص و تحت نامی مشخص در کشورهای خاورمیانه‌یی وارد عرصه رقابت‌های نظامی شدند، که این حضور بر افغانستان و روابط دیپلوماتیک این کشور با سایر کشورهای عربی تاثیری بساء منفی گذاشت. از طرف دیگر ایران می‌خواهد، با استفاده از نام گروه فاطمیون در داخل افغانستان نیز به اهداف سیاست خارجی خویش دست یابد، به همین منظور بارها شنیده شده است، که اگر شیعه در افغانستان با تهدید مواجه شود، این گروه در افغانستان نیز وارد عرصه نظامی شده و از مردم خویش دفاع می‌کند، این در حالی است، که ایران فقط به دنبال اهداف سیاسی خویش می‌باشد.
ایجاد بحران برای دولت مرکزی:
یکی از مهم‌ترین سیاست‌های ایران در افغانستان، استفاده‌ی این کشور از گروه‌های مخالف دولت در افغانستان می‌باشد، چنانچه در طول دو دهه‌ی گذشته این کشور برای رقابت با آمریکا و متحدین نظامی آنها در افغانستان از هیچ کاری دریغ نکردند، تا آمریکا در افغانستان شکست بخورد، در حالی که منافع ایران از هر راه ممکن در افغانستان تامین شود، افغانستان و مردم این کشور برای ایران هیچ اهمیت و جایگاهی ندارد، دلیل این حرف نیز، نابودی تمامی دست‌آوردهای بیست سال گذشته است.
آب افغانستان؛ شاه‌رگ زراعت ایران
ایران برای به دست آوردن آب افغانستان، همیشه به دنبال حکومتی ضعیف در افغانستان است، زیرا با وجود حکومت قدرتمند مرکزی در افغانستان ایران دیگر نمی‌تواند، از آب افغانستان مطابق میل خویش استفاده نماید، به همین دلیل ایران همیشه به دنبال تضعیف حکومت‌های مرکزی در افغانستان است یا به نحوی می‌توان، بیان نمود، که ایران به دنبال حکومتی دست‌نشانده‌ی خویش در کابل می‌باشد، تا بتواند از طریق آن به مقاصد و منافع خویش در منطقه و جهان برسد.
استفاده‌ی ابزاری ایران از افغانستان، به این دو دهه برنمی‌گردد، زیرا ایران در دوره‌های مختلف سیاست خارجی متفاوتی را در افغانستان دنبال کرده، است، بعد از به قدرت رسیدن روحانیون در ایران، برای یک مدتی مهم‌ترین هدف سیاست خارجی ایران، افغانستان به شمار می‌رفت، این زمان دقیقا هم‌زمان بود با انقلاب افغانستان علیه شوروی سابق، و ایران برای حمایت از مجاهدین افغانستان از هیچ کمکی دریغ نکرد، زیرا می‌دانست، که مجاهدین افغانستان توان کنترول کشور را ندارند، از این رو؛ افغانستان یکبار دیگر به میدان جنگ‌های داخلی مبدل خواهد شد.
افغانستان میدان رقابت ایران با رقبای منطقه‌ای
یکی از کشورهایی که در دوران جهاد افغانستان علیه شوروی، جایگاه مستحکمی در افغانستان برای خود درست نموده بود، عربستان سعودی است، که این کشور از طریق پاکستان کمک‌های مالی زیادی را برای مجاهدین افغانستان ارسال می‌کرد، هرچند عربستان سعودی نیز برای این مسئله دلیل منطقی داشت و همانا رقابت با ایران و همسویی با آمریکا بود، اما ایران برای شکست دادن عربستان و سیاست‌های این کشور در افغانستان، تمام تلاش خود را انجام داد، این در حالی بود، که جهاد مردم افغانستان برای آبادانی و آزادی کشورشان بودند، اما ایران و سایر کشورهای منطقه‌یی از جهاد مردم افغانستان استفاده‌ی ابزاری برای رسیدن به اهداف‌شان کردند، و همین رقابت‌های کشورهای منطقه امسال ایران و عربستان سعودی بود، که افغانستان به میدان جنگ‌های داخلی مبدل شد، که طی این جنگ‌ها مردم افغانستان و زیرساخت‌های آن آسیبی جبران ناپذیر دید.
در هر صورت، ایران نشان داده است، که برای رسیدن به اهداف خویش در افغانستان از هیچ کاری دریغ نکرده، حتی این کار اگر باعث آوارگی مردم افغانستان شده باشد، حتی اگر زیرساخت‌های افغانستان را نابود کرده باشد، و یا هم با خون جوانان افغانستان سیاست کرده باشد. از طرف دیگر ایران در داخل افغانستان در طول تاریخ و در ادوار مختلف از ابزارهای متفاوتی استفاده کرده تا به اهداف خویش برسد، بحث مذهب در افغانستان بارها حربه‌ی ایران برای رسیدن به اهدافش در افغانستان بوده است، بحث نژاد یا قومیت یکی دیگر از ابزارهای رسیدن ایران به اهداف سیاست خارجی این کشور در افغانستان بوده است، در اخیر نیز هیچ حربه‌یی جزء منافع مشترک میان خود و گروه‌های مخالف دولت نمانده بود، برای این کشور.
امروز اگر ا.ا.ا افغانستان ایران و سیاست‌های این کشور در قبال افغانستان را به صورت جدی، مورد توجه قرار ندهد، ایران برای تضعیف قدرت در افغانستان یکبار دیگر دست به کار شده و تلاش می‌کند، تا از هر راه ممکن برای سرنگونی قدرت مرکزی استفاده کند.
الحاج ابوذر صارم سرپلی رییس مرکز فرهنگی وهماهنگی توانا ، عضو کمیسیون رسیده گی به شکایات وتخلفات رسانه ی افغانستان در وزارت اطلاعات وفرهنگ ، عضو رهبری فدراسیون نهاد های ژورنالستان و رسانهای افغانستان و رییس نهاد رسانه یی افغانستان
