پس از جدال ها ی زیاد ، کارشناسان ایرانی که از سرچشمه‌های هیرمند در افغانستان بازدید کردند، کم ابی و خشکسالی درافغانستان را سبب عمده کاهش اب های مشترک هردو کشور خواندند.
وزارت امور خارجه افغانستان در خبرنامه ای میگوید که «هیات ایرانی بعد از مشاهده و اندازه‌گیری جریان آب در دستگاه آب شناسی دهراود، سال جاری آبی را از اثر خشکسالی‌های مدهش ناشی از پدیده جهانی تغییر اقلیم، به تداوم سال‌های گذشته، به‌مراتب کمتر از سال نورمال آبی ارزیابی نمودند. روزی که هیات ایرانی آب را در دستگاه دهراود اندازه‌گیری نمود، جریان آب کمتر از هفت متر مکعب فی‌ثانیه بود که این وضعیت واقعا تکان دهنده است.»
بر مبنای این خبرنامه در جریان این بازدید روشن شده که رودخانه «هلمند دارای حداقل جریان آب بوده و معاونین آن مانند ارغنداب، موسی قلعه، ارغستان و ترنک بشکل کامل خشکیده‌اند و تنها در حالات سیلابی، آب در آن‌ها جریان می‌یابد که در این صورت رسیدن آب دریای هلمند به ساحه دلتا بسیار مشکل گردیده است. همچنان براساس تحلیل آمار و ارقام جریان آب، به وضاحت می‌توان دریافت که هیچ نوع فعل و اراده انسانی در عدم تامین حقابه ایران دخیل نیست بلکه حالت مجبره باعث این امر گردیده است.»
مقامات ایرانی نیز ضمن تایید سفر هیت کار شناسان اینکشور به افغانستان میگویند که هدف ازین سفر حقیقت یابی پیرامون کم ابی میباشد.
ایران خود تایید میکند که از تاریخ امضای قرار داد اب هیرمند ، این اولین بار است که هیت حقیقت یاب ایران اجازه میابد به افغانستان سفر نموده و وضعیت اب را درافغانستان ارزیابی نماید.
دیده میشود که نه تنها حرفهای وزارت خارجه افغانستان پیرامون کاهش اب و خشکسالی ، به حقیقت می پیوندد بلکه به هیت ایرانی نیز با حسن نیت اجازه داده میشود تا وارد افغانستان شده و اب ها را اندازه گیری کند.
روابط افغانستان و ایران منحصر به اب هیرمند نبوده بلکه ابعاد گسترده تجارتی ، ترانزیتی ، دینی و فرهنگی دارد اما حلقات و حتی کشور هایی اند که میخواهند از هر وسیله ممکن برای برهم زدن این روابط ( که بدون شک به زیان هردو کشور است ) استفاد ه سو کنند.
این حلقات و کشور ها ، اب هیرمند را نیز به یک وسیله تبلیغاتی تبدیل کرده و تلاش داشتند تا ازین راه هردو ملت ( ایران وافغانستان ) را در برابر هم قرار دهند اما صبر و شکیبایی حکومت افغانستان درین زمینه قابل تمجید است.
چه خوب است که اب را نا دیده پا از موزه بیرون نکنیم و به جای گوش دادن به حرفهای مغرضانه ، حرف یکدیگر را به حسن نیت بشنویم و مشترکا راه های حل را جستجو کنیم .
