نورالله نوری، سرپرست وزارت سرحدات، اقوام و قبایل امارت اسلامی گفته است که خط دیورند به مثابهٔ خط مرزی میان افغانستان و پاکستان نیست، بلکه یک خط فرضی میان دو کشور است.
نوری که به خاطر رفع مشکلات ناشی از مسدود شدن مرز تورخم به این گذرگاه سرحدی میان افغانستان و پاکستان سفر کرده است، در مقابل کمره در پاسخ به سوالی گفت که افغانستان با پاکستان مرز “رسمی و صفری ندارد و خط دیورند یک خط فرضی” میان دو کشور است.
نوری همچنین در این نوار ویدیویی که به طور گسترده در رسانه‌های اجتماعی منتشر شده است، میگوید که سرحد میان کابل و اسلام‌آباد تا حالا روشن نیست و دو کشور خطوط مرزی فرضی دارند.
او در این نوار ویدیویی گفت: “این یک موضوع طولانی است، در کوتاه مدت پاسخ کامل برای یک شخص مشکل خواهد بود. اگر موضوع رفت و آمد کشورهای همسایه باشد، ما نه مرز رسمی با آنها داریم و نه نقطه صفری خودمان را با آنها داریم، این یک خط فرضی بین ما و آنها است.” اما وزارت خارجهٔ امارت اسلامی تا حالا در مورد این اظهارات نوری تبصره نکرده است.
پس ازمسلط شدن مجدد امارت اسلامی در اگست ۲۰۲۱، گذرگاه‌های تورخم و سپین بولدک چندین بار مسدود شد و حتا نیروهای مرزی دو طرف برخورد‌های مسلحانه نیز داشتند.
مصطفی مدثر، تحلیلگر مسایل سیاسی، میگوید که خط دیورند در ۷۶ سال گذشته همواره با پیچیدگی‌هایی همراه بوده است.
مدثر گفت: “حکومت‌های افغانستان همواره ادعا دارند که ما این خط را شناسایی ضمنی کردیم. از داعیهٔ افغانستان تنها هند‌ی‌ها حمایت کرده اند. اما هیچ کشور دیگر در جهان از داعیهٔ افغانستان حمایت نمی‌کند، بلکه از داعیه پاکستان حمایت می‌کند.”
این تحلیلگر سیاسی همچنین گفت که مشکل پیچیده‌تر دیگر اینست که افغانستان در مناطقی که ادعا مالکیت دارد، دفاتر قنسولی دارد مانند شهر‌های کویته و پشاور. به گفتهٔ مدثر، داشتن قنسولی در دو شهر پاکستان به معنی به رسمیت شناختن آن است. او گفت: ” شناسایی خط دیورند منحیث یک خط مرزی یک موضوع حقوقی نیست، بلکه سیاسی است. یک بحث قومی و تابو در افغانستان شده است.”
اما میاگل واثق، تحلیلگر سیاسی، می گوید که قرارداد دیورند ۱۰۰ ساله بود و اکنون زمان آن به پایان رسیده و افغان‌ها هرگز حاضر به پذیرش این خط نشده اند.
واثق میگوید که: “این خواسته یک ملت است که اگر صد بار سیم خاردار را نصب کنند، ولی اگر ملت قبول نکند، آنها به هدف خود نمی رسند. این مشکل با درخواست حاکمان پاکستان حل نمی شود. این مشکل با نظر سازمان ملل و آن ملت‌ها حل می شود که آنجا ساکن استند. آیا آنها از پاکستان راضی استند؟ این مردم با کشیدن سیم خاردار جدا نمی شوند. آنها [پاکستان] نمی تواند این بدن را هم از هم جدا کند.”
با اینحال، یک کارشناس روابط افغانستان و پاکستان مستقر درافغانستان که به دلیل امنیتی نخواست نامش در گزارش ذکر شود، گفت که ادعای سرپرست وزارت سرحدات امارت اسلامی “جنبهٔ قومی” دارد.
او گفت: “این ادعای ارضی در خاک پاکستان بیشتر از این که یک امر حقوقی قابل ارجاع به محاکم خاص بین المللی باشد، سیاستی است که مصرف داخلی دارد. از سوی دیگر در بعد همسایه‌داری و تنش‌های کشوری، حکومت‌های کابل همیشه از این ابزار هم‌چون نقطه‌ی فشار بر اسلام آباد استفاده کرده اند. ادعای ارضی در خاک پاکستان بیشتر از سوی نیروی‌های وابسته به هند مطرح می‌گردد و هند از این ابزار علیه پاکستان سود می‌برد.”
این تحلیلگر معتقد است که امارت اسلامی حالا بر این “ابزار کهنه” متوسل شده‌اند، طبیعتاً حضور فعال تی‌تی‌پی مانند درد سر به اسلام آباد زمینه‌ٔ بالا گرفتن و ایجاد هیاهو را فراهم کرده‌است.
او افزود: “از این هیاهو فقط هند می‌تواند سود ببرد و مردمی که زیان‌مند می‌شوند مردم افغانستان است.”
پس از سرنگونی دور نخست حکمرانی امارت اسلامی که توسط ایتلاف بین المللی به رهبری ایالات متحده، حکومت پیشین افغانستان بار‌ها ادعا کرد که امارت اسلامی وابسته به پاکستان استند و در آنجا تمویل، تجهیز و آموزش نظامی می‌بینند، اتهامی که امارت اسلامی و اسلام‌آباد همواره آنرا رد کرده اند.
اما مدثر میگوید که اظهارات سرپرست وزارت سرحدات امارت اسلامی نوعی نمایش است که می‌خواهد اعمال قدرت خود را در مقابل پاکستان نشان بدهد، زیرا پس از تسلط مجدد امارت اسلامی در افغانستان، این گروه بیشترین درگیری‌های مرزی را با پاکستان داشته است.
حکومت‌های پیشین در افغانستان در مورد مرزبندی دوران استعمار بریتانیا که به تاریخ ۱۲ اکتوبر سال ۱۸۹۳ میلادی صورت گرفت، با پاکستان اختلاف نظر دارند. این مرز در نتیجه توافق هنری دیورند، یک دپلومات وقت هند بریتانیایی و عبدالرحمان خان، حاکم وقت افغانستان، صورت گرفت و و خط دیورند را به عنوان مرز میان افغانستان و هند بریتانیایی تعیین کرد.
پاکستان اعتراضات حکومت‌های افغانستان را رد کرده و گفته است که این مرز بین‌المللی را زمانی در سال ۱۹۴۷ میلادی به میراث گرفت که استقلال خود را از بریتانیا به دست آورد.
افغانستان و پاکستان بر مبنای موافقتنامه خط دیورند بیش از ۲۴۰۰ کیلومتر مرز مشترک دارند. تورخم، سپین بولدک و غلام خان از بندرهای مهم مواصلاتی می‌باشد.
