رسانه‌ها به عنوان ابزار قدرتمند شکل‌دهی افکار عمومی، نقش بسیار مهمی در زندگی انسان‌ها ایفا می‌کنند. با گسترش تکنولوژی و ظهور رسانه‌های جدید، اهمیت اخلاق در این حوزه بیش از پیش احساس می‌شود. اسلام به عنوان دینی که به همه ابعاد زندگی انسان‌ها توجه دارد، اصول و ارزش‌های اخلاقی مشخصی را برای ارتباطات انسانی ارائه می‌دهد. در این مقاله، به بررسی اخلاق رسانه‌ای در اسلام و تطبیق آن با چالش‌های عصر حاضر می‌پردازیم.
اسلام بر اساس آموزه‌های قرآنی و روایات معصومین، اصول اخلاقی جامعی را برای روابط بین فردی و اجتماعی ارائه می‌دهد. این اصول به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر نحوه استفاده از رسانه‌ها نیز قابل تطبیق هستند. برخی از مهم‌ترین اصول اخلاقی در رسانه‌ها از دیدگاه اسلام عبارتند از:
صدق و امانتداری: یکی از مهم‌ترین اصول اخلاقی در اسلام، صدق و امانتداری است. رسانه‌ها موظفند اطلاعات را به طور دقیق و بدون تحریف به مخاطبان ارائه دهند.
رسانه‌ها باید در ارائه اخبار و اطلاعات، عدالت را رعایت کنند و از جانب‌داری و تبعیض پرهیز کنند.
اسلام به حریم خصوصی افراد بسیار اهمیت می‌دهد. رسانه‌ها باید از نشر اکاذیب و شایعات که به آبروی افراد لطمه می‌زند، خودداری کنند.
تهمت زدن و افترا به دیگران، گناه بزرگی در اسلام است. رسانه‌ها باید از نشر اخبار کذب و اتهامات بی‌پایه و اساس خودداری کنند.
اسلام بر برادری و همزیستی مسالمت‌آمیز تأکید دارد. رسانه‌ها باید از هرگونه تحریک نفرت، خشونت و تفرقه پرهیز کنند.
رسانه‌ها می‌توانند نقش مهمی در ترویج ارزش‌های اسلامی مانند عدالت، آزادی، برابری، و رحمت داشته باشند.
با گسترش رسانه‌های اجتماعی و فضای مجازی، چالش‌های اخلاقی در حوزه رسانه‌ها نیز افزایش یافته است. برخی از مهم‌ترین این چالش‌ها عبارتند از:
گسترش اخبار دروغ و شایعات: با توجه به سرعت بالای انتشار اطلاعات در فضای مجازی، اخبار دروغ و شایعات به سرعت منتشر می‌شوند و می‌توانند به ایجاد سردرگمی و تفرقه در جامعه منجر شوند.
انتشار تصاویر و اطلاعات خصوصی افراد بدون رضایت آن‌ها، یکی دیگر از چالش‌های مهم اخلاقی در فضای مجازی است.
برخی از گروه‌ها از رسانه‌های اجتماعی برای ترویج خشونت، نفرت‌پراکنی و افراط‌گرایی استفاده می‌کنند.
مقابله با هجمه فرهنگی: رسانه‌های خارجی و گروه‌های معاند، از طریق رسانه‌های اجتماعی به دنبال تغییر فرهنگ و ارزش‌های جامعه ما هستند.
برای ارتقای اخلاق رسانه‌ای در جامعه، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
افزایش آگاهی مردم نسبت به رسانه‌ها و نحوه ارزیابی اخبار و اطلاعات، می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا در برابر اخبار دروغ و شایعات مصون بمانند.
تدوین قوانین و مقررات مناسب برای نظارت بر فعالیت رسانه‌ها، می‌تواند به کاهش تخلفات اخلاقی در این حوزه کمک کند.
حمایت از رسانه‌هایی که به اصول اخلاقی پایبند هستند و به دنبال ارائه اخبار صحیح و موثق هستند، بسیار مهم است.
ایجاد فضایی برای گفت‌وگو و تبادل نظر، می‌تواند به کاهش تنش‌ها و درگیری‌ها در جامعه کمک کند.
اخلاق رسانه‌ای در اسلام، بر اساس اصول بنیادین این دین، بر صداقت، عدالت، احترام به حریم خصوصی و پرهیز از تهمت و افترا تأکید دارد. با توجه به چالش‌های موجود در عصر حاضر، ارتقای اخلاق رسانه‌ای نیازمند تلاش همه‌جانبه همه افراد جامعه، از جمله رسانه‌ها، دولت و مردم است.
ابوذر صارم سرپلی
