ایران به‌عنوان یکی از کشورهای میزبان بزرگ پناهجویان افغان، در سال‌های اخیر به دلایل مختلف از جمله فشارهای اقتصادی، اجتماعی و امنیتی، سیاست‌های اخراج اجباری این افراد را تشدید کرده است. این مقاله به بررسی ابعاد مختلف این مسئله و پیامدهای آن برای هر دو کشور ایران و افغانستان می‌پردازد.
اخراج اجباری پناهجویان افغان از ایران عمدتاً تحت تأثیر فشارهای اقتصادی، تحریم‌های بین‌المللی و افزایش نرخ بیکاری در ایران صورت می‌گیرد. ایران، با در نظر گرفتن محدودیت‌های اقتصادی و فشار جمعیتی، در سال‌های اخیر تلاش کرده است تا با بازگرداندن افغان‌ها به کشورشان، بخشی از این فشارها را کاهش دهد.
اخراج افغان‌ها اغلب به‌صورت دستگیری‌های ناگهانی و انتقال اجباری به مرزهای افغانستان صورت می‌گیرد. بسیاری از این افراد، بدون اطلاع قبلی و بدون داشتن فرصت برای آماده‌سازی، به کشورشان بازگردانده می‌شوند. شرایط سخت اردوگاه‌های مرزی و کمبود امکانات بهداشتی و رفاهی، این روند را برای مهاجران بسیار دشوار می‌سازد.
بازگشت اجباری به افغانستان که با چالش‌های امنیتی، اقتصادی و انسانی فراوانی مواجه است، برای بسیاری از پناهجویان به‌عنوان تهدیدی جدی تلقی می‌شود. در افغانستان، این افراد با مشکلاتی مانند عدم دسترسی به مسکن، بیکاری و نبود زیرساخت‌های کافی مواجه می‌شوند. با آنکه حکومت افغانستان آماده گی های خویش را برای برگشت مهاجرین اعلان نموده برگشت مهاجرین خالی از مشکلات نیست.
این اقدام ایران باعث واکنش‌های گسترده‌ای در داخل و خارج از کشور شده است. نهادهای حقوق بشری بارها از این اقدامات انتقاد کرده و خواستار توقف اخراج‌ها و ارائه کمک‌های بین‌المللی به ایران برای مدیریت بهتر بحران پناهجویان شده‌اند. در داخل افغانستان نیز، این مسئله به یک بحران اجتماعی تبدیل شده اما حکومت کشور همیشه بیان داشته که توان مدیریت آنرا دارد.
اخراج اجباری افغان‌ها از ایران به افغانستان یک مسئله پیچیده با پیامدهای گسترده است. این اقدام نه تنها زندگی هزاران نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه می‌تواند باعث بی‌ثباتی بیشتر در منطقه شود. نیاز به راهکارهای جامع و همکارانه میان دو کشور ایران وافغانستان و نهادهای بین‌المللی برای حل این بحران احساس می‌شود.
