رسانه‌ها به عنوان یکی از پرنفوذترین ابزارهای ارتباطی در دنیای امروز، نقش بسیار مهمی در شکل‌دهی به افکار، باورها و رفتارهای نسل جوان مسلمان ایفا می‌کنند. این تأثیرات که به طور گسترده‌ای در سراسر جهان مشهود است، شامل جنبه‌های مثبت و منفی متعددی می‌شود که نیازمند بررسی دقیق و آگاهانه هستند. در این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف تأثیر رسانه‌ها بر نسل جوان مسلمان پرداخته و اهمیت نقش خانواده و جامعه در هدایت صحیح این تأثیرات را مورد تأکید قرار می‌دهیم.
یکی از جنبه‌های مثبت و برجسته تأثیر رسانه‌ها بر نسل جوان مسلمان، افزایش آگاهی و دانش دینی است. در گذشته، دسترسی به منابع دینی به کتاب‌ها، مساجد، و جلسات حضوری محدود بود، اما با ظهور رسانه‌های دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی، این محدودیت‌ها تا حد زیادی برطرف شده است. جوانان مسلمان اکنون می‌توانند از منابع آنلاین برای افزایش دانش دینی خود بهره‌برداری کنند.
محتواهای متنوعی مانند سخنرانی‌های دینی، تفسیر قرآن، احادیث و آموزه‌های اسلامی به صورت گسترده‌ای در اینترنت در دسترس هستند. این محتواها نه تنها به جوانان کمک می‌کند تا با مباحث دینی آشنا شوند بلکه امکان مشارکت در گفتگوهای جهانی پیرامون مسائل اسلامی را نیز فراهم می‌کند. این مشارکت می‌تواند به تقویت هویت دینی و افزایش احساس تعلق به جامعه جهانی مسلمانان منجر شود.
با وجود جنبه‌های مثبت رسانه‌ها، باید توجه داشت که تأثیرات منفی آنها نیز بر نسل جوان مسلمان بسیار قابل توجه است. یکی از چالش‌های اصلی، مواجهه با محتوای نادرست یا گمراه‌کننده است که می‌تواند به شک و تردید در باورهای دینی منجر شود. بسیاری از اطلاعاتی که در فضای مجازی منتشر می‌شوند، از منابع غیرقابل اعتماد یا افراد بدون تخصص در مسائل دینی سرچشمه می‌گیرند. این اطلاعات نادرست ممکن است جوانان را در فهم صحیح از دین اسلام دچار سردرگمی کند.
علاوه بر این، رسانه‌ها می‌توانند جوانان مسلمان را به سمت فرهنگ‌های غیراسلامی سوق دهند. الگوسازی از شخصیت‌های مشهور، سبک زندگی‌های غیراسلامی و تبلیغ ارزش‌های غیرهم‌خوان با آموزه‌های اسلامی می‌تواند به تضعیف هویت دینی جوانان منجر شود. این امر به ویژه زمانی بحرانی می‌شود که جوانان در جوامعی زندگی می‌کنند که ارزش‌های غالب آنها با ارزش‌های اسلامی در تضاد است.
برای مقابله با تأثیرات منفی رسانه‌ها بر نسل جوان مسلمان، نقش خانواده و جامعه بسیار حیاتی است. خانواده به عنوان نخستین نهاد اجتماعی که جوانان در آن رشد می‌کنند، باید به نقش خود در هدایت و آموزش صحیح فرزندان خود آگاه باشد. والدین باید به جوانان بیاموزند که چگونه به صورت مسئولانه و هوشمندانه از رسانه‌ها استفاده کنند. این آموزش شامل انتخاب منابع معتبر، تشخیص اطلاعات نادرست، و استفاده از رسانه‌ها به عنوان ابزاری برای یادگیری و رشد شخصی است.
علاوه بر خانواده، نهادهای دینی و آموزشی نیز باید در این فرآیند مشارکت فعال داشته باشند. مساجد، مدارس و سازمان‌های اسلامی می‌توانند با ارائه برنامه‌های آموزشی و فرهنگی، نسل جوان را به سمت استفاده مثبت از رسانه‌ها هدایت کنند. ایجاد برنامه‌های تعاملی و جذاب که به طور همزمان آموزه‌های اسلامی را ترویج داده و مهارت‌های لازم برای استفاده صحیح از رسانه‌ها را آموزش می‌دهد، می‌تواند به حفظ و تقویت هویت دینی جوانان کمک شایانی کند.
رسانه‌ها علاوه بر تأثیرات آموزشی و اطلاعاتی، نقش مهمی در شکل‌دهی به هویت فرهنگی و اجتماعی جوانان ایفا می‌کنند. در بسیاری از جوامع، جوانان از طریق رسانه‌ها با فرهنگ‌ها و ارزش‌های مختلف آشنا می‌شوند که این آشنایی می‌تواند هم فرصت‌ها و هم چالش‌هایی را به همراه داشته باشد. از یک سو، آشنایی با فرهنگ‌های دیگر می‌تواند به گسترش دیدگاه‌ها و تقویت احساس همبستگی جهانی کمک کند، اما از سوی دیگر، ممکن است به تضعیف هویت فرهنگی و دینی جوانان در صورتی که این فرهنگ‌ها با ارزش‌های اسلامی هم‌خوان نباشند، منجر شود.
برای مقابله با این چالش، جوانان مسلمان باید از اهمیت حفظ و تقویت هویت دینی و فرهنگی خود آگاه باشند. این امر نیازمند حمایت مستمر از سوی خانواده، جامعه و نهادهای دینی است تا جوانان بتوانند ضمن آشنایی با دیگر فرهنگ‌ها، هویت اسلامی خود را نیز حفظ کنند و به عنوان مسلمانان مؤمن و آگاه در جامعه جهانی نقش‌آفرینی کنند.
برای اینکه نسل جوان مسلمان بتواند از رسانه‌ها به صورت مثبت و سازنده استفاده کند، باید راهکارهای عملی و قابل اجرا در اختیار آنها قرار گیرد. این راهکارها می‌تواند شامل تشویق به استفاده از اپلیکیشن‌های اسلامی، شرکت در برنامه‌های آموزشی آنلاین، و مشارکت در گروه‌های گفتگو و انجمن‌های دینی باشد. همچنین، ایجاد و توسعه محتوای اسلامی جذاب و خلاقانه که هم از نظر محتوایی غنی و هم از نظر تکنولوژی پیشرفته باشد، می‌تواند به جذب بیشتر جوانان و تقویت هویت دینی آنها کمک کند.
رسانه‌ها نقش بسیار مهمی در شکل‌دهی به افکار، باورها و هویت نسل جوان مسلمان ایفا می‌کنند. در حالی که این رسانه‌ها می‌توانند به افزایش آگاهی و دانش دینی کمک کنند، تأثیرات منفی آنها نیز نمی‌تواند نادیده گرفته شود. برای مقابله با این تأثیرات منفی، خانواده‌ها، نهادهای دینی و جامعه باید نقش فعالی در هدایت و آموزش صحیح نسل جوان ایفا کنند. استفاده هوشمندانه و مسئولانه از رسانه‌ها می‌تواند به حفظ و تقویت هویت دینی جوانان مسلمان کمک کرده و آنها را برای رویارویی با چالش‌های دنیای امروز آماده سازد.
خبرگزاری توانا
ابوذر صارم سرپلی
