جهان امروزی غرق در پخش و نشر اطلاعات از طریق رسانه‌های گوناگون می‌باشد که گاه این اطلاعات درست و گاه نادرست می‌باشد، برای تفکیک اطلاعات درست از نادرست افراد جامعه مستلزم داشتن سواد رسانه‌ای می‌باشند.
خبرگزاری توانا( ۱۳ عقرب ۱۴۰۳): جهان امروزی مرز نمی‌شناسد و این ازبین رفتن مرزها را مدیون افزایش روز افزون انواع رسانه‌ها هستیم و در واقع جهان به همراه اطلاعات آن در دستان ما است.
از سویی نیز مقوله‌ای به اسم سواد رسانه‌ای امروزه به اندازه ارزش اطلاعات درست و دقیق، قابل اهمیت می‌باشد.
افراد مختلف نظریات مختلفی درباره سواد رسانه‌ای دارند.
مهنوش منیر، استاد زبان انگلیسی می‌باشد وی می‌گوید:« سواد رسانه‌ای یعنی اینکه یک فرد توانایی تشخیص و تحلیل مطالب موجود در رسانه‌ها را داشته باشد برعلاوه فرد بتواند تشخیص دهد که چه نوع محتوا و مطالبی را به نشر برساند.»
وی همچنان بیان می‌دارد که، نیاز به سواد رسانه‌ای زمانی حس می‌گردد که نباشد، اگر فردی فاقد سواد رسانه‌ای باشد تاثیر مخرب روی وی داشته و باعث ایجاد اختلال در زندگی فردی و اجتماعی او می‌گردد.
خانم منیر همچنان خاطر نشان می‌سازد که، اشخاصی که بیشتر در اجتماع بود و دارای فعالیت‌های بیشتر اجتماعی می‌باشد از سواد رسانه‌ای بالاتری برخوردار هستند اما متاسفانه در جامعه اشخاصی هستند که بنابر دلایل مختلفی از سواد رسانه‌ای کافی برخوردار نبوده که باعث ایجاد مزاحمت‌های تلفنی و نشر اطلاعات فاقد اعتبار و دروغین نیز می‌گردد.
همچنان در این خصوص فرشید سخی‌زاده، وی که کارمند یکی از نهادهای دولتی می‌باشد چنین بیان می‌دارد که، سواد رسانه‌ای به توانایی و قدرت دسترسی، تحلیل، ارزیابی و انتقال اطلاعات و پیام‌های رسانه‌ای که می‌توان در چارچوب‌های مختلف چاپی و غیر چاپی عرضه نمود گفته می‌شود.
وی در باب لزوم به داشتن سواد رسانه‌ای می‌گوید:«داشتن سواد رسانه‌ای به فرد کمک می‌کند تا بتواند صفحات درست و واقعی را از غیر واقعی تشخیص دهد. و اگر فردی سواد رسانه‌ای نداشته باشد مانند یک فرد نابینا می‌باشد که قدرت تشخیص مطالب حقیقی نسبت به دروغین را ندارد که زیان‌های بیشماری را در پی خواهد داشت.»
داشتن سواد رسانه‌ای برای تک تک افرادی که چه تولید کننده محتوا هستند و چه هم مصرف کننده لازم و ضروری می‌باشد.
از آنجایی که یکی از تولید کنندگان اصلی و مهم اطلاعات ضروری و با اهمیت در هر جامعه‌ای خبرنگاران می‌باشد، پس داشتن سواد رسانه‌ای یکی از حیاتی ترین نکاتی می‌باشد که باید هر خبرنگار قبل از شروع کار در رسانه با آن آشنایی کافی داشته باشد.
الهام کریمی بانوی خبرنگاری می‌باشد که سواد رسانه‌ای را چنین تعریف می‌کند:« سواد رسانه‌ای به فرد توانایی می‌دهد تا بتواند از مطالب منتشر شده تحلیل مناسبی داشته باشد. سواد رسانه‌ای امری الزامی می‌باشد تا هم مخاطبان و هم صاحبان رسانه از آن اطلاعات کافی داشته باشد.»
او در خصوص عدم سواد رسانه‌ای بیان می‌دارد که، رسانه نمی‌تواند اطلاعات درستی را منتشر کرده و ارتباط درستی با مخاطبان خویش برقرار کند و از سوی دیگر نیز مخاطبان نیز نمی‌توانند اطلاعات درست را بفهمند که این خود باعث بوجود آمدن شایعات می‌گردد.
برای درک درست و اطلاع رسانی دقیق نیاز هست تا سواد رسانه‌ای افراد چه مسوولین و چه مخاطبان بالا برود تا از پخش و نشر اطلاعات نادرست در جامعه جلوگیری گردد.
امید دادفر، مسؤول یکی از نهادهای آموزشی مفهوم سواد رسانه‌ای را به دو دسته عام و خاص تقسیم نموده چنین بیان می‌دارد:« خبرها همواره به دو دستهٔ قابل باور و غیر قابل تقسیم بندی می‌شود و سواد رسانه‌ای به معنی عام یعنی مردم توانایی تشخیص اخبار از پروپاگندا را داشته باشند. به معنی خاص سواد رسانه‌ای یعنی اهل رسانه و صاحبان رسانه شناخت درستی از مخاطبان، محیط، ابزار، رویدادها، قوانین و توانایی استفاده مدبرانه از این عوامل را داشته باشند.»
وی علاوه می‌نماید که، امروز رقابت شدیدی بین رسانه‌های جناح‌دار و بی‌طرف و همچنان بین پروپاگندا و اخبار وجود دارد که تشخیص این‌ها از یکدیگر مستلزم داشتن سواد رسانه‌ای می‌باشد.
آقای دادفر در اخیر نیز بیان می‌دارد:« امروزه عموم مردم و رسانه‌ها اکثرا فاقد سواد رسانه‌ای می‌باشند که برای نهادینه سازی آن، در ابتدا باید مردم همگام با رسانه‌ها تکامل یابند اما از سوی دیگر نیز به مردمی که فاقد سواد خواندن و نوشتن هستند چطور می‌شود سواد رسانه‌ای را آموخت؟»
اساتید رشته خبرنگاری نیز داشتن سواد رسانه‌ای را برای مخاطبان مهم دانسته و بیان می‌دارند که، نداشتن سواد رسانه‌ای باعث می‌گردد تا افراد درگیر شایعات و خبرهای دروغین بگردند.
سودابه احراری استاد اسبق رشته خبرنگاری می‌گوید:« مهارت تفکیک و تحلیل محتوای رسانه، سواد رسانه‌ای می‌باشد یعنی مخاطبان بتوانند یک محتوا را از هر لحاظ درک کرده و پیام اصلی آن را دریافت نمایند.»
خانم احراری اضافه می‌نماید که، در صورتی که افراد فاقد سواد رسانه‌ای باشند در مقابل اطلاعات آسیب پذیر گردیده و درگیر محتوا و اطلاعات مضر می‌گردند و از سوی دیگر نیز افرادی که سواد رسانه‌ای کافی ندارد ممکن درگیر کلاه‌برداری‌های گوناگون گردیده و اطلاعات شخصی خویش را در اختیار سایر اشخاص قراردهند.
وی همچنان می‌گوید:« متاسفانه در جامعهٔ ما مردم از سواد رسانه‌ای کافی برخوردار نبوده و بیشتر به شکل مصرف کنندگان قرار دارند، از هر نوع اطلاعاتی که منتشر می‌شود بدون در نظرداشت راستی و نادرستی آن استفاده کرده و باور می‌کنند و اینگونه درگیر اطلاعات دروغین و شایعه می‌گردند.»
داشتن سواد رسانه‌ای باعث می‌شود تا افراد مستقل‌تر عمل نموده و در تفکیک خبر از شایعه دست بازتری داشته باشند.
نیلوفر گنجی، وی که داکتر می‌باشد می‌گوید:« من فکر می‌کنم داشتن سواد رسانه‌ای به فرد کمک می‌کند تا در انتخاب محتوا و اطلاعات درست، دقیق و استفاده از آن در زندگی روزمره راحت‌تر عمل نمایند. کسی که سواد رسانه ای داشته باشد از رسانه‌ها عاقلانه، هدفمند و با مدیریت به طور مفید و موثر استفاده می‌کند.»
کارشناسان رسانه‌ای نیز داشتن سواد رسانه‌ای را الزامی دانسته می‌گویند که، افرادی که فاقد سواد رسانه‌ای هستند نمی‌توانند یک واقعیت را نسبت به شایعه تشخیص بدهند و متاسفانه در جامعه ما افراد از سواد رسانه‌ای کافی برخوردار نیستند.
محسن کریمی، خبرنگار و کارشناس مسائل رسانه‌ای می‌گوید:« افراد باید سطح سواد رسانه‌ای خویش را بالا ببرد، آنان می‌توانند با استفاده از شبکه‌های اجتماعی مطالبی را در این خصوص مطالعه نمایند و از سوی دیگر نیز نهادهای مرتبطِ آموزشی و نهادهای حامی خبرنگاران باید مسئله سواد رسانه‌ای را در برنامه‌های خویش بگنجانند و حتی رسانه‌ها نیز می‌توانند برنامه‌های مختلفی در خصوص آموزش سواد رسانه‌ای را از طریق رسانه‌های خود به مخاطبان آموزش بدهند.»
جهان امروزی به سبب افزایش رسانه‌های جمعی، سهولت به پخش و نشر اطلاعات و برقراری ارتباط به نام دهکدهٔ جهانی یاد می‌گردد.
داشتن سواد رسانه‌ای در چنین شرایطی جزء حیاتی‌ترین موارد برای جلوگیری از دامن زدن به شایعات، دسترسی به اطلاعات درست و حقیقی، عاقلانه برخورد کردن با اطلاعات منتشر شده و از سوی دیگر نیز جهت تخصصی عمل نمودنِ اهلِ رسانه ضروری می‌باشد.
فاطمه لشکری
خبرگزاری توانا
