در گستره‌ی تاریخ اسلام، نام‌هایی هستند که درخشش‌شان جاودانه است. در میان این نام‌های بلندمرتبه، امام حسن مجتبی (ع) همچون خورشیدی می‌درخشد که گرمای مهر و حلمش بر دل‌های عاشقان عدالت و حقیقت تابیده است.
در نیمه‌ی ماه مبارک رمضان سال سوم هجری، مدینه‌ی منوره شاهد تولد کودکی بود که رسوالله ( ص) او را حسن نامید. او نخستین فرزند امام علی (ع) و حضرت فاطمه‌ی زهرا (س) بود؛ نوه‌ای که پیامبر اکرم (ص) او را همچون پاره‌ی تن خویش می‌دانست. رسول خدا (ص) در گوش او اذان گفت و او را با نامی آسمانی، حسن، خطاب کرد. از همان کودکی، سیمای این فرزند، یادآور صلح، بخشش و بزرگواری بود؛ خصایصی که بعدها در تمام زندگی او نمایان شد.
زندگی امام حسن مجتبی (ع) از همان ابتدا با فداکاری و دفاع از اسلام عجین شد. در دوران خلفای راشدین، ایشان در کنار پدر بزرگوارشان امام علی (ع) و برادرشان امام حسین (ع)، در جنگ‌های مختلفی حضور داشتند. یکی از مهم‌ترین این نبردها، جنگ با ایران در زمان خلافت حضرت عمر ( رض) بود. در این جنگ، امام حسن (ع) به‌عنوان فرمانده‌ای شجاع و کارآزموده، در خط مقدم نبرد حضور داشت و نقش کلیدی در پیروزی مسلمانان ایفا کرد.
فتح ایران یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ اسلام بود، زیرا تمدنی بزرگ با اسلام آشنا شد. امام حسن (ع) پس از پیروزی، همان‌گونه که سیره‌ی پیامبر (ص) بود، به‌جای اجبار مردم، آنان را با اخلاق نیکو و سخنان حکیمانه به اسلام دعوت کرد. او می‌دانست که اسلام دین رحمت است و باید با محبت و حکمت در دل‌ها جای گیرد.
پس از شهادت امام علی (ع) در سال ۴۰ هجری، امام حسن (ع) به امامت رسید.
امام حسن مجتبی (ع) به حلم و بردباری شهرت داشت. او از همان کودکی در محضر پیامبر (ص) تربیت یافت و وارث علم، حلم و کرامت شد. سخاوتش زبانزد همگان بود؛ هیچ فقیری از درگاه او ناامید بازنمی‌گشت و هیچ یتیمی بی‌پناه نمی‌ماند. حتی در برابر دشمنانش نیز با نرمی و کرامت برخورد می‌کرد.
از ایشان نقل شده است:
“بهترین نیکی، آن است که پیش از درخواست نیازمند انجام شود.”
این جمله، گواه روح بلند و قلب بی‌کینه‌ی امام حسن (ع) است که در تمام زندگی خویش، یاری‌رسان مستضعفان بود.
سرانجام، در سال ۵۰ هجری، توسط دشمنان که از محبوبیت امام حسن (ع) بیم داشتند، نقشه‌ی شهادت او را کشیدند. ایشان به‌دست همسرش، به تحریک دشمنان، با زهر مسموم شد و در مدینه به شهادت رسید. جسم مطهرش را در قبرستان بقیع به خاک سپردند، اما یاد و راه او در تاریخ جاودان ماند.
امام حسن مجتبی (ع)، شخصیتی است که تاریخ، عظمت او را درک نکرد. او فرمانده‌ای شجاع در میدان نبرد، امامی خردمند در روزگار فتنه، و الگویی از سخاوت و بردباری در تمام عمر بود. از لحظه‌ی ولادت تا شهادت، همواره برای حفظ اسلام و هدایت مردم تلاش کرد.
امروز، پس از قرن‌ها، هنوز نام و یاد او زنده است و راهش، چراغی است برای تمام حقیقت‌جویان.
آزاده قهرمان
