۱_ وضعیت رسانه ها در شرایط کنونی
۲_ چشم انداز رسانه‌ها
۳_ عوامل موثر بر رسانه‌ها
از آنجای که، رسانه‌ها در کنار قوه مقننه، قضاییه و اجراییه در دو دهه پسین قوه چهارم کشور ما به‌حساب می‌آمد؛ اما بعد از تحولات پسین در افغانستان تغیرات قابل ملاحظه‌ای را در رسانه‌ها شاهد بودیم.
طبق گزارش سازمان ملل، رسانه‌های افغانستان با مشکلات مختلف از جمله مباحث مالی و ایجاد محدودیت طی یک‌سال گذشته مواجه بوده است.
در تحقیقات که خانه ملی خبرنگاران افغانستان طی مدت بیش‌تر از دو ماه در ماه‌های اخیر انجام داد، به تعداد ۱۸۰ رسانه غیر فعال شدند.
در این تحقیق که به مدت بیش تر از دو ماه به طول انجامید، از میان ۴۷۵ رسانه ۱۸۰ رسانه غیر فعال شدند و تنها ۲۲۰ رسانه در سطح کشور فعالیت دارند.
تعداد یا دسته‌ی از رسانه‌های که غیر فعال شدند، دلایل متعدد که در ذیل به آن پرداختیم، دارد.
۱- بحران اقتصادی
۲- نبود منابع یا هم عدم دست‌رسی به اطلاعات
۳- اعمال محدودیت
۱- بحران اقتصادی
اقتصاد نقش اساسی در تعالی و رشد رسانه داشته و دارد.
در افغانستان پیام های بازرگانی و تبلیغاتی مهم‌ترین منبع تغذیه رسانه ها شمرده می‌شود. رسانه‌های افغانستان طبق معمول هر برنامه را با جمله «این برنامه با همکاری یا هم از طرف…» به شما تقدیم گردید.
این جملات هویدا می‌سازد، رسانه‌های افغانستان متکی به حمایت مالی بودند که، از دیر مدت به این‌سو این حمایت ها قطع شده است و یام هم، به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته است.
جزییات:
• در اکثر اعلانات تلویزیونی خانم ها نقش داشته و کالا«جنس» را به اعلان می‌گرفتند که، به دلیل عدم رعایت حجاب اسلامی از دیدگان امارت اسلامی، دیگر اعلان با چنین پوششی یا هم در کل از طرف خانمی نباید باشد یا هم اگر باشد دوباره ساخته شود با پوشش کاملن متفاوت از نوع حجاب در نظر گرفته شده‌ی امارت اسلامی.
• تعداد از کالاهای که در رسانه‌ها به اعلان می‌رفت وسایل بهداشتی و یا هم وسایل آرایشی بود که، اعلان چنین اجناس از رسانه‌ها به صورت کامل مسدود گردید.
• مخاطبان رسانه‌ها در افغانستان با تعقیب سریال های متفاوت خارجی که، از طریق تلویزیون ها پخش و نشر می‌گردید با گذشت هر روز به تعداد شان افزوه تر می‌شد؛ اما با آمدن امارت اسلامی کاهش یافته است. از آنجای که این سریال‌ها را منبع فساد قلم‌داد می‌کنند قسمت‌های را سانسور و یا هم پخش و نشر اش را به صورت کامل مسدود اعلان کردند؛ در حال که بالای این سریال ها هزینه‌های گزافی به مصرف رسیده بود که، این خود نیز ضربه اقتصادی برای رسانه ها ایجاد می‌کند؛ چون به دلیل کاهش مخاطب تلویزیون ها دیگر صاحبان پیام های بازرگانی و یاهم آگهی که، آن هم به ندرت پیدا می‌شوند، اعلانات خود را به تلویزیون ها نمی‌سپارند. اگر هم با مشقت‌های فراوانی اعلانی پیدا می‌شود با قیمت خیلی کم که، به هیچ مواردِ اکتفا نمی‌کند.
• در افغانستان اکثر مالکین یا هم سهام داران رسانه‌ها یا تاجران اند و یا هم سیاست پیشه ها. این گروه‌ها در دوران جمهوریت با ایجاد یک رسانه دنبال اهداف و پلان های خود بودند و به منظور مصرف فرهنگ کالای خود تلویزیون ایجاد کردند که، بعد از سقوط جمهوریت ضمن اینکه به خواسته‌های خود نمی‌رسیدند جان و مال خود را نیز در خطر می‌دیدند. این تعداد درب رسانه‌های خویش را بسته یا هم به بیرون از کشور منتقل کردند.
• در افغانستان مشخص بود که تعداد از رسانه‌ها توسط سفارت خانه‌ها و پروژه‌های خارجی تمویل مالی می‌شد که، با بیرون شدن آنها دیگر این کمک ها یا به طور کامل قطع شده است و یاهم کاهش چشم‌گیری پیدا کرده است که، قادر به گردش چرخ رسانه ها نیست.
یا هم، شرکت ها و موسسات داخلی و خارجی که، منبع تغذیه رسانه شمرده می‌شد دیگر نمی‌توانند هزینه پیام‌های بازرگانی و تبلیغاتی خود را بپردازند و یا هم، بساط شان برچیده و بیرون از افغانستان رفتند.
۲- نبود منابع یا هم عدم دست‌رسی به اطلاعات
طالبان در نخستین دیدارشان با رهبری خانه ملی خبرنگاران افغانستان و فدراسیون خبرنگاران و رسانه‌های افغانستان تعهد سپردند که، کمیسیون دست‌رسی به اطلاعات را ایجاد خواهند کرد و اطلاعات را در دست‌رس رسانه‌ها قرار خواهند داد؛ اما متاسفانه تا حال خبری از ایجاد این کمیسیون نیست و خبرنگاران برای به دست آوردن اطلاعات با چالش های وافری مواجه اند. خبرنگاران نمی‌توانند خبر دست اول را به دست آورده و در خور رسانه قرار دهند که، این امر نیز باعث کاهش چشم‌گیر مخاطبین در رسانه‌ها گردیده است.
۳- اعمال محدودیت
در یک نظر سنجی در روزهای پسین خبرنگاران اذعان داشتند که، از زمان تحولات پسین و حاکمیت طالبان در افغانستان محدودیت های در نشرات، نوع پوشش کارمندان زن و دیگر بخش ها وضع شده است که، این محدودیت ها را طالبان موافق به موازین اسلامی عنوان می‌کنند.
از جمله؛
• محدودیت نشراتی:
انتخاب سوژه خبری خلاف نظام کنونی و خواسته امارت اسلامی نباشد، عدم پخش سریال‌های خارجی الخصوص سریال‌های که حجاب به طور کامل مراعات نشده است و مسدود کردن اعلانات بعضی کالاهای بهداشتی.
° محدودیت های پوششی:
پوشش حجاب کامل و ماسک صورت برای خانم‌ها، عدم استفاده مجریان خانم و آقا از رنگ‌‌های صورتی و روشن.
۲_ چشم انداز رسانه‌ها
طبق تحقیقات که صورت گرفت، مسوولین رسانه‌ها یک چشم انداز مشخص ارایه نکردند و اذعان داشتند که، ما یک چشم اندازه روشن از آینده رسانه نداشته و از آینده مبهم آزادی بیان و رسانه‌ها نگران هستیم.
این در حال است که، مسوولین امارت اسلامی همواره، تاکید بر حمایت از آزادی بیان و رسانه‌ها می‌کنند.
۳_ عوامل موثر بر رسانه‌ها
• مصونیت جانی خبرنگاران.
• کمک مالی نهادهای ملی و بین‌المللی و نظارت دقیق وشفاف از روند توزیع این کمک‌ها به خبرنگاران و رسانه‌ها.
° ایجاد کمیسیون دست‌رسی به اطلاعات.
• ایجاد یک قانون مشخص رسانه‌ای که، رسانه‌ها طبق آن قانون عمل کنند تا از هر گونه تهدید و شکنجه در امان باشند.
• برداشتن مالیات رسانه‌ها تا مدت زمان دوباره به پا ایستادن رسانه‌ها از طرف نظام حاکم.
• آشنا سازی نیروهای نظامی، نظام حاکم در مرکز و ولایات با رسانه‌ها و نحوه برخورد آنان با کارمندان رسانه‌ها.
• حمایت همه جانبه نظام حاکم از رسانه‌ها.
عزیزالرحمن آرین احدی
منشی خانه ملی خبرنگاران افغانستان.
